De Nederlandse omroep was verdeeld in enkele zuilen, de KRO voor de Katholieken, de NCRV voor de protestanten, de VARA voor de socialisten, de VPRO voor vrijzinnige Protestanten en tot slot de neutrale AVRO. Toen Nazi-Duitsland Nederland bezette waren de omroepen verplicht om nazipropaganda uit te zenden, ook mochten ze bepaalde dingen die niet in de nazi ideologie paste niet meer uitvoeren. Door de gelijkschakeling van 9 maart 1941 moesten de omroepen een neutraal uiterlijk hebben, de namen verdwenen.
KRO - Katholieke Radio Omroep
De KRO had hun eigen programmablad genaamd de ''Katholieke Radio-Gids''.
In eerste nummer na de capitulatie van Nederland, 18 mei 1940 staat een artikel genaamd ''Wat gebeurt er met de Radio?''. In dit artikel beschreef een medewerker dat de NSF zendmasten waren opgeblazen. Verder beschreef de medewerker dat de directie van de KRO contact heeft gehad met de bezetter in verband met de vervolgstappen; kon de radio nog blijven doorgaan?
In het nummer van 5 april 1941 van de Katholieke Radio-Gids werd het besluit betreffende de Radio-Programmabladen gepubliceerd voor de lezers; dit besluit was het begin van de nationaal-socialistische gelijkschakeling van het omroepbestel.
Het eerste nummer van de KRO Gids na de capitulatie van Nederland, 18 mei 1940. Collectie Hilversum in de Oorlog.
NCRV - Nederlands Christelijke Radio Vereniging
De NCRV had hun eigen programmablad genaamd de ''Omroep Gids''. Na de gelijkschakeling van maart 1941 verdween de naam ''NCRV'' en ging de gids door onder de naam van de stichting CRS (Christelijke Radio Stichting).
In het eerste nummer na de capitulatie van Nederland schreef het bestuur van de NCRV dat de lezers de rust moesten bewaren. Ook werden de komende moeilijkheden voor de toekomst van de omroep beschreven, zoals het wegvallen van een van de ether zenders.
Op 29 december 1941 verscheen het laatste Omroep Gids nummer waarin het bestuur van de CRS afscheid nam van de lezers. Tot slot zat er Tot slot zat er nog een flyer bij waar de uitgeverij van de Omroep Gids, N.V. Gebr. Zomer en Keuning's afscheid nam van de lezers.
Het eerste nummer van de Omroep Gids van de NCRV na de capitulatie van Nederland, 1 juni 1940. Collectie Hilversum in de Oorlog.
AVRO - Algemene Vereniging Radio Omroep
De AVRO werd geleid door Willem Vogt. Voor de oorlog was Vogt in opspraak gekomen voor zijn positieve woorden voor de fascistische leider van Italië Benito Mussolini. Als reactie op deze woorden heeft het satirische karikaturenblad De Notenkraker een karikatuur gemaakt van Vogt als nazi.
Vanaf februari 1941 begon de NSB propagandaman Max Blokzijl een serie genaamd ''Ik was er zelf bij'', hier beschreef hij zijn ervaringen in Nazi-Duitsland.
De AVRO had hun eigen programmablad genaamd de ''Radio bode''. Door de gelijkschakeling van maart 1941 verdween de ''AVRO'' in de radio bode.
De AVRO Radio Bode van 14 juni 1940. Collectie Hilversum in de Oorlog.
Het laatste oorlogse nummer van de AVRO Radio Bode, 26 december 1941. Collectie Hilversum in de Oorlog.
NO - Nederlandsche Omroep
Op bevel van de bezetter werden op 9 maart 1941 alle omroepen samengevoegd tot een omroep met als naam de Nederlandsche Omroep. Vanaf 1942 stopten alle individuele programmabladen om vervolgens op te gaan in een enkele gids, de volledig genazificeerde ''Luistergids''. Dit programmablad stond onder leiding van de directeur van de Nederlandsche Omroep en tevens NSB prominent Willem Herweijer.
Van alle omroepen werden medewerkers overgeplaatst om te werken aan de Luistergids, voornamelijk de medewerkers van de AVRO gingen over. Overigens werden alle abonnees van de diverse programmabladen omgezet naar abonnees van de Luistergids, maar al snel bedankte veel mensen hiervoor.
In het eerste nummer van de Luistergids, van 2 januari 1942 leidde Willem Herweijer de lezer in. Er werd gesproken over ''één groote macht'' in verband met de gedwongen fusie. Het typische nationaal-socialistische taalgebruik was al vrij snel op te merken in het blad.
Luistergids van 5 maart 1943, ter viering van twee jaar Nederlandsche Omroep. Collectie Hilversum in de Oorlog.
Luistergids van 19 maart 1943, ter ere van de ''Heldengedenkdag'' voor Duitse soldaten. Collectie Hilversum in de Oorlog.
Vanaf augustus 1942 kwam de Luistergids in opspraak bij de bezetter aangezien het blad teveel papier zou verbruiken. Door de papierschaarste streefde de Luistergids om vanaf oktober 1942 van 32 naar 24 bladzijdes te gaan; in januari 1943 bleven er slechts 16 bladzijdes per nummer over. Op 1 augustus 1943 stopte de Luistergids met bestaan. Radioprogramma's werden vanaf dit moment in kranten en tijdschriften gepubliceerd.
Bevrijding
Met de bevrijding in mei 1945 mochten de omroepzuilen weer bestaan. Langzamerhand kwamen ze terug in de studio's en begonnen ze weer met hun eigen programmabladen te maken.
Bevrijdingsnummer van de AVRO Radio Bode. Collectie Hilversum in de Oorlog.
Bevrijdingsnummer van de KRO Katholieke Radio-Gids. Collectie Hilversum in de Oorlog.
Reactie plaatsen
Reacties
Voor mijn promotieonderzoek ben ik op zoek naar ruimere uitzendgegevens van de Nederlandsche Omroep op zaterdag 27 maart 1943. Behoort een exemplaar van de Luistergids, jrg. 2, no.13, 26 maart 1943 tot de Collectie Hilversum in de Oorlog?